ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Η συμμετοχική δημοκρατία είναι ένας τρόπος εναλλακτικής οργάνωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι πολίτες οργανώνονται και συμμετέχουν ενεργά στη λήψη των αποφάσεων. Για να γίνει αυτό οργανώνονται όλες οι απαραίτητες συμμετοχικές δομές και διαδικασίες όπως είναι οι συμμετοχικές συνελεύσεις των κατοίκων, τα συνοικιακά συμβούλια, η δημιουργία υπηρεσίας του Δήμου σε θέματα συμμετοχικής δημοκρατίας, η δημιουργία φόρουμ ως μέσο διακίνησης ιδεών και διαλόγου κτλ
- Η συμμετοχική δημοκρατία στη λήψη των αποφάσεων σημαίνει πρώτα απ’ όλα ότι οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των δημοτικών συμβουλίων δεν ενεργούν «εν λευκώ» για τα ζητήματα που απασχολούν το Δήμο και τους πολίτες.
- Για κάθε θέμα μείζονος ή ελάσσονος σπουδαιότητας ενεργοποιούνται διαδικασίες διαβούλευσης με τους πολίτες όπως: ανοιχτές συγκεντρώσεις ενημέρωσης, τοπικές (στις συνοικίες) ή/και γενικές συνελεύσεις, θεματικές συζητήσεις, ερωτηματολόγια, δημοσκοπήσεις, δημοψηφίσματα.
- Οι πολίτες συζητούν ανά γεωγραφικές περιοχές ή/και ανά επαγγελματικούς ή κοινωνικούς φορείς, αποφασίζουν, ψηφίζουν και εκλέγουν εκπροσώπους τους οι οποίοι εξουσιοδοτούνται να μεταφέρουν σε γενικές συνελεύσεις τις αποφάσεις αυτές . Οι συνελεύσεις των εκπροσώπων ομαδοποιούν, ιεραρχούν, κατηγοριοποιούν τα κριτήρια και τις αποφάσεις των συμμετεχόντων στις συμμετοχικές δομές , έτσι ώστε στο δημοτικό συμβούλιο να φτάσει η άποψη του μεγαλύτερου δυνατού εύρους πληθυσμιακά ή/και ανά ενδιαφερόμενο φορέα ή/και ανά ομάδα πολιτών.
- Οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι των συμμετοχικών δομών επιστρέφουν σε αυτές και ενημερώνουν τους πολίτες για όλα τα θέματα και τις αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων.
- Για θέματα μείζονος κοινωνικής, οικολογικής, οικονομικής σημασίας ή θέματα παιδείας , υγείας κτλ μπορούν να διοργανώνονται επιπλέον και κοινωνικά φόρουμ με στόχο την ευρύτερη ανταλλαγή ιδεών και προτάσεων.
- Η γνώμη και οι αποφάσεις των πολιτών παίρνονται υπόψη στις αποφάσεις του Δήμου και μπορούν να βελτιώσουν και να διαμορφώσουν με κριτήρια κοινωνικής δικαιοσύνης τις τελικές αποφάσεις χωρίς όμως να αναθεωρούνται οι βασικοί προσανατολιστικοί άξονες της εκλεγμένης δημοτικής ομάδας.
- Προκειμένου να μπορούν να διαμορφώσουν θέση οι πολίτες δημοσιοποιούνται κάθε είδους στοιχεία που αφορούν το υπό συζήτηση θέμα, π.χ. τεχνικά, οικονομικά κτλ
- Η ηλεκτρονική διαβούλευση μέσω διαδικτυακών εφαρμογών δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις παραπάνω ζωντανές διαδικασίες που θεωρούμε ότι είναι σχολεία δημοκρατίας και συμβάλουν στην ενεργοποίηση των πολιτών χωρίς διακρίσεις. Από την άλλη, η δημιουργία ιστότοπων μπορεί να αποτελέσει μέσο καταγραφής και επεξεργασίας προτάσεων και αποφάσεων.
Παραδείγματα για την εφαρμογή:
ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία δεν είναι ένα απλό αξεσουάρ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά ούτε και αυτοσκοπός. Είναι ένας ολοκληρωμένος θεσμός, οργανικά ενσωματωμένος στην Πολιτική Διακυβέρνηση της Πόλης και μέσον εναλλακτικής οργάνωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης, των πόλεων και των πολιτών.
O συμμετοχικός δημοτικός προϋπολογισμός είναι συστατικό στοιχείο της συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας και αποτελεί μέρος του συνολικού οικονομικού δημοτικού προϋπολογισμού (το ποσοστό ποικίλει από ένα τέταρτο ή ένα τρίτο).
Συστατικά στοιχεία & βασικές αρχές:
- ο εποικοδομητικός διάλογος,
- η στενή συνεργασία,
- η αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών
- και μεταξύ πολιτών, εκλεγμένων δημοτικών αντιπροσώπων και δημοτικών υπαλλήλων.
- οργάνωσης των κατοίκων που συμμετέχουν ενεργά στην επεξεργασία και στην λήψη αποφάσεων,
- οργάνωσης των συμμετοχικών δομών,
- οργάνωσης των συμμετοχικών διαδικασιών και
- οργάνωσης του χρονοδιαγράμματος.
Η εφαρμογή στην πράξη της συμμετοχικής δημοκρατίας είναι θέμα οργάνωσης σε πολλαπλές κατευθύνσεις, όπως:
- η δημιουργία υπηρεσίας του Δήμου σε θέματα συμμετοχικής δημοκρατίας, με πλήρη απασχόληση 2 ή 3 ατόμων, υπό την επίβλεψη του Δημάρχου και σε στενή συνεργασία με τις υπόλοιπες υπηρεσίες του Δήμου
- η δημιουργία συμμετοχικών δομών (συμμετοχικές συνελεύσεις κατοίκων με εκλογές αντιπροσώπων από τις συνελεύσεις, συνοικιακά συμβούλια με εκλογές αντιπροσώπων)
- η δημιουργία ιστοτόπων και φόρουμ, ως πλατφόρμα διακίνησης ιδεών και προτάσεων, ως μέσον εποικοδομητικού διαλόγου και ως εργαλείο καταγραφής και επεξεργασίας των προτάσεων
- η δημιουργία μέσων διαφάνειας και πληροφόρησης, όπως μαγνητοσκοπήσεις σε πραγματικό χρόνο των συνελεύσεων, πλακέτες και πανώ, πληροφοριακά έντυπα, κλπ.
- Απρίλιος-Οκτώβριος: γενικές συνελεύσεις των κατοίκων, αιτήσεις-προτάσεις-ερωτηματολόγια και μέσω του ιστότοπου, καταγραφή και οικονομική εκτίμηση όλων των προτάσεων από τις υπηρεσίες του Δήμου
- Νοέμβριος: ψήφιση του συμμετοχικού προϋπολογισμού από τα μέλη των συμμετοχικών συνελεύσεων αλλά και από τους συμμετέχοντες μέσω του ιστότοπου, ανακοίνωση από τον Δήμαρχο του επενδυτικού πακέτου και του συνολικού οικονομικού δημοτικού προϋπολογισμού, στα πλαίσια του οποίου όλοι οι συμμετέχοντες επιλέγουν τις προτάσεις που επιθυμούν να εφαρμόσει η δημοτική αρχή τον επόμενο χρόνο.
- Ιανουάριος: έγκριση των ψηφισθέντων προτάσεων από το δημοτικό συμβούλιο.
- Φεβρουάριος: δημοσίευση και διανομή στους κατοίκους της γραπτής έκθεσης του προϋπολογισμού στην οποίαν αναφέρονται α) όλες οι προτάσεις που έχουν κατατεθεί, και αυτές που εγκρίθηκαν και αυτές που απορρίφθηκαν, η προέλευσή τους, η οικονομική εκτίμησή τους καθώς και οι παρατηρήσεις που έχουν προστεθεί από τους κατοίκους ή από τις υπηρεσίες β) όλες οι εργασίες που έχουν εκτελεσθεί και αυτές που είναι υπό εκτέλεση καθώς και το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης των τρεχουσών εργασιών.
Εμπειρίες συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας και συμμετοχικού προϋπολογισμού
Από το 1988 όπου για πρώτη φορά πήρε σάρκα και οστά η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία στην πόλη Porto Alegre της Βραζιλίας, οι εμπειρικές εφαρμογές της πληθαίνουν και εμπλουτίζονται ανά τον κόσμο. Στην Γαλλία, για παράδειγμα, πολλές πόλεις έχουν υιοθετήσει τις αυτό-θεσμικές ρυθμίσεις, δηλαδή οι κανόνες λειτουργίας των συμμετοχικών δομών (συνελεύσεις κατοίκων, συνοικιακά συμβούλια, ιστότοποι, φόρουμ) καθώς και η ιεράρχηση των κριτηρίων αποφασίζονται αποκλειστικά από τους ίδιους τους συμμετέχοντες σε αυτές τις συλλογικές δομές.
Οι αυτό-θεσμικές αυτές ρυθμίσεις προσανατολίζονται σε πολλούς τομείς της πόλης με κριτήρια κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά χωρίς να αναθεωρούνται οι βασικοί προσανατολιστικοί άξονες της εκλεγμένης δημοτικής ομάδας.
Ποιά είναι τα πλεονεκτήματα της συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας:
- οι πολίτες αλλάζουν ιδιότητα, από δέκτες ή μεταρρυθμιστές εκ των υστέρων των ληφθέντων αποφάσεων γίνονται πομποί, συντελεστές και κύριοι πρωταγωνιστές των αποφάσεων στην πόλη τους και για την πόλη τους
- αλλάζει η πόλη: τα αποτελέσματα είναι απτά, θετικά και πολύπλευρα και αφορούν, ταυτόχρονα με την οικονομική, κοινωνική, οικολογική, πολιτιστική και αισθητική βελτίωση της πόλης, τη βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των κατοίκων (υγεία, καθαριότητα, ασφάλεια, παιδικοί σταθμοί, εκπαίδευση).
- Αλλάζει η Τοπική Αυτοδιοίκηση: βελτίωση της οργάνωσης των δημοτικών υπηρεσιών, βελτίωση της προσέγγισης των αναγκών, των προβλημάτων και των μέσων επίλυσης, βελτίωση της ποιότητας των σχέσεων πολίτη-δήμου.
- Η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία έχει και έναν άμεσο παιδαγωγικό χαρακτήρα και ρόλο στην διάδοση και μετάδοση των Δημοκρατικών Αξιών και της Κουλτούρας του Διαλόγου.
Επομένως, τα πλεονεκτήματα της συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας έγκεινται όχι μόνο στην εναλλακτικότητα των μεθόδων της αλλά κύρια και πρωταρχικά στην ικανότητα των πρωταγωνιστών της να επιτύχουν αυτήν την πολυπόθητη συνάφεια μεταξύ Ιδέας, Πράξης και Αποτελέσματος.
Ποια είναι τα κλειδιά επιτυχίας της συμμετοχικής δημοκρατίας:
Η συμμετοχική δημοκρατία δεν επιβάλλεται από τις πολιτικές ηγεσίες αλλά αναδεικνύεται και οικοδομείται από τους ίδιους τους πολίτες. Αυτό είναι ένα από τα βασικότερα κύρια χαρακτηριστικά της συμμετοχικής δημοκρατίας αλλά και ένα από τα βασικότερα διακυβεύματα της επιτυχίας της ως Θεσμού. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Σημαίνει ότι ένα από τα βασικά κλειδιά επιτυχίας της συμμετοχικής δημοκρατίας είναι η οικειοποίηση από τους πολίτες - και όχι η επιβολή από τους πολιτικούς - των αξιών συλλογικής σκέψης και συλλογικής δράσης.
Η αποτελεσματικότητα της συμμετοχικής δημοκρατίας στην πράξη δεν είναι επίσης καθόλου εξασφαλισμένη εκ των προτέρων αλλά διασφαλίζεται μέσα από συνεχή και αδιάλειπτη προσπάθεια και αυτοπεριορισμό και εξαρτάται αποκλειστικά από την προσωπική και συλλογική ευθύνη των πολιτών.
Εδώ θα πρέπει να διασαφηνίσουμε ότι η έννοια της ευθύνης δεν περιορίζεται στο «αναλαμβάνω τις συνέπειες των πράξεων και των επιλογών μου» αλλά ευθύνη σημαίνει «επιλέγω και πράττω κάνοντας ρήξη», ρήξη χωρίς συμβιβασμό και υποχώρηση ενάντια στους καταστροφικούς εχθρούς της συμμετοχικής δημοκρατίας, τον ατομικισμό, τον κερδοσκοπισμό, τον τεχνοκρατισμό, τον λαϊκισμό, τα πελατειακά συμφέροντα και τους γραφειοκρατικούς λαβύρινθους.
Εμπόδια συμμετοχικής δημοκρατίας & συμμετοχικού προϋπολογισμού:
Τα εμπόδια είναι κατά κύριο λόγο συνυφασμένα με
- την κουλτούρα και τις συνήθειες,
- με τις ανθρώπινες συμπεριφορές και
- με τον τρόπο σκέψης, δράσης και οργάνωσης
Η συμμετοχική δημοκρατία είναι το μόνο αντίδοτο στην άκρως συστημική κρίση που περνάμε, η οποία δεν είναι μόνο μια στενά εννοούμενη οικονομική κρίση αλλά μια πολύπλευρη και βαθιά κρίση Αξιών, Αλληλεγγύης και Συντροφικότητας.
Συμμετοχική δημοτική δημοκρατία και προϋπολογισμός
 | |
| Γράφει η Ελένη Νικολοπούλου |
Τι είναι η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία και ο συμμετοχικός προυπολογισμός;
Ας ξεκαθαρίσουμε από την αρχή και δια της άτοπον απαγωγής ότι 1) η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία δεν είναι ένα απλό αξεσουάρ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά ένας ολοκληρωμένος θεσμός, οργανικά ενσωματωμένος στην Πολιτική Διακυβέρνηση της Πόλης και 2) η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσον εναλλακτικής οργάνωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης, των πόλεων και των πολιτών.
O συμμετοχικός δημοτικός προυπολογισμός είναι συστατικό στοιχείο της συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας και αποτελεί μέρος του συνολικού οικονομικού δημοτικού προυπολογισμού (το ποσοστό ποικίλει από ένα τέταρτο ή ένα τρίτο).
Τα συστατικά στοιχεία και οι βασικές αρχές της συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας και του συμμετοχικού προυπολογισμού είναι ο εποικοδομητικός διάλογος, η στενή συνεργασία και η αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών και μεταξύ πολιτών, εκλεγμένων δημοτικών αντιπροσώπων και δημοτικών υπαλλήλων. Αυτές οι βασικές αρχές δεν είναι θεωρητικές κατασκευές αλλά πρακτικά και απολύτως απαραίτητα μέσα λειτουργίας της συμμετοχικής δημοκρατίας και του συμμετοχικού δημοτικού προυπολογισμού.
Η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία και ο συμμετοχικός προυπολογισμός είναι πάνω απ’όλα θέμα οργάνωσης των κατοίκων που συμμετέχουν ενεργά στην επεξεργασία και στην λήψη αποφάσεων, οργάνωσης των συμμετοχικών δομών, οργάνωσης των συμμετοχικών διαδικασιών και οργάνωσης του χρονοδιαγράμματος.
Η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία δεν είναι ένα παράρτημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, δηλαδή των δημοκρατικά εκλεγμένων αντιπροσώπων, αλλά ένας ολοκληρωμένος θεσμός που μαζί με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος που λέγεται Δημοκρατία με κεφαλαίο Δ.
Πώς εφαρμόζεται η συμμετοχική δημοκρατία και ο συμμετοχικός προυπολογισμός;
Οπως ήδη αναφέραμε, η εφαρμογή στην πράξη της συμμετοχικής δημοκρατίας είναι θέμα οργάνωσης σε πολλαπλές κατευθύνσεις, όπως
- η δημιουργία υπηρεσίας του Δήμου σε θέματα συμμετοχικής δημοκρατίας, με πλήρη απασχόληση 2 ή 3 ατόμων, υπό την επίβλεψη του Δημάρχου και σε στενή συνεργασία με τις υπόλοιπες υπηρεσίες του Δήμου
- η δημιουργία συμμετοχικών δομών (συμμετοχικές συνελεύσεις κατοίκων με εκλογές αντιπροσώπων από τις συνελεύσεις, συνοικιακά συμβούλια με εκλογές αντιπροσώπων)
- η δημιουργία ιστότοπων και φόρουμ, ως πλατφόρμα διακίνησης ιδεών και προτάσεων, ως μέσον εποικοδομητικού διαλόγου και ως εργαλείο καταγραφής και επεξεργασίας των προτάσεων
- η δημιουργία μέσων διαφάνειας και πληροφόρησης, όπως βιντεομαγνητοσκοπησεις σε πραγματικό χρόνο των συνελεύσεων, πλακέτες και πανώ, πληροφοριακά έντυπα, κλπ. Συγκεκριμμένα, η διαδικασία του συμμετοχικού δημοτικού προυπολογισμού υπόκειται σε ένα οργανωμένο και οργανωτικό χρονοδιάγραμμα, όπως
- Απρίλιος-Οκτώβριος: γενικές συνελεύσεις των κατοίκων, αιτήσεις-προτάσεις-ερωτηματολόγια και μέσω του ιστότοπου, καταγραφή και οικονομική εκτίμηση όλων των προτάσεων από τις υπηρεσίες του Δήμου.
- Νοέμβριος: ψήφιση του συμμετοχικού προυπολογισμού από τά μέλη των συμμετοχικών συνελεύσεων αλλά και από τους συμμετέχοντες μέσω του ιστότοπου, ανακοίνωση από τον Δήμαρχο του επενδυτικού πακέτου και του συνολικού οικονομικού δημοτικού προυπολογισμού, στα πλαίσια του οποίου όλοι οι συμμετέχοντες επιλέγουν τις προτάσεις που επιθυμούν να εφαρμόσει η δημοτική αρχή τον επόμενο χρόνο.
- Ιανουάριος: έγκριση των ψηφισθέντων προτάσεων από το δημοτικό συμβούλιο.
- Φεβρουάριος: δημοσίευση και διανομή στους κατοίκους της γραπτής έκθεσης του προυπολογισμού στην οποίαν αναφέρονται α) όλες οι προτάσεις που έχουν κατατεθεί, και αυτές που εγκρίθηκαν και αυτές που απορρίφθηκαν, η προέλευσή τους, η οικονομική εκτίμησή τους καθώς και οι παρατηρήσεις που έχουν προστεθεί από τους κατοίκους ή από τις υπηρεσίες β) όλες οι εργασίες που έχουν εκτελεσθεί και αυτές που είναι υπό εκτέλεση καθώς και το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης των τρεχουσών εργασιών.
Εμπειρίες συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας και συμμετοχικού προυπολογισμού
Από το 1988 όπου για πρώτη φορά πήρε σάρκα και οστά η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία στην πόλη Porto Alegre της Βραζιλίας, οι εμπειρικές εφαρμογές της πληθαίνουν και εμπλουτίζονται ανά τον κόσμο. Στην Γαλλία, για παράδειγμα, πολλές πόλεις έχουν υιοθετήσει τις αυτοθεσμικές ρυθμίσεις, δηλαδή οι κανόνες λειτουργίας των συμμετοχικών δομών (συνελεύσεις κατοίκων, συνοικιακά συμβούλια, ιστότοποι, φόρουμ) καθώς και η ιεράρχηση των κριτηρίων αποφασίζονται αποκλειστικά από τους ίδιους τους συμμετέχοντες σε αυτές τις συλλογικές δομές. Οι αυτοθεσμικές αυτές ρυθμίσεις προσανατολίζονται σε πολλούς τομείς της πόλης με κριτήρια κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά χωρίς να αναθεωρούνται οι βασικοί προσανατολιστικοί άξονες της εκλεγμένης δημοτικής ομάδας.
Ποιά είναι τα πλεονεκτήματα της συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας;
Πολλά είναι τα πλεονεκτήματα της συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας σε σχέση με τους πολίτες και την πόλη τους αλλά πολλά είναι και τα εμπόδια που κωλύουν την επιτυχία της. Ενα από τα βασικά πλεονεκτήματα είναι ότι οι πολίτες αλλάζουν ιδιότητα, από δέκτες ή μεταρρυθμιστές εκ των υστέρων των ληφθέντων αποφάσεων γίνονται πομποί, συντελεστές και κύριοι πρωταγωνιστές των αποφάσεων στην πόλη τους και για την πόλη τους. Ειναι γνωστό, από πολλές μελέτες που έχουν γίνει στον εργασιακό χώρο, ότι η δημιουργικότητα και η απόδοση του εργαζόμενου αυξάνεται όσο αυξάνεται η πρωταγωνιστική συμμετοχή του στην λήψη αποφάσεων και στην θέσπιση κανόνων. Παράλληλα με τον πολίτη, αλλάζει και η πόλη και η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι εμπειρικές εφαρμογές της συμμετοχικής δημοκρατίας σε πολλές πόλεις ανά τον κόσμο έδωσαν και δίνουν απτά, θετικά και πολύπλευρα αποτέλεσματα που αφορούν, ταυτόχρονα με την οικονομική, κοινωνική, οικολογική, πολιτιστική και αισθητική βελτίωση της πόλης, την βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των κατοίκων (υγεία, καθαριότητα, ασφάλεια, παιδικοί σταθμοί, εκπαίδευση). Ολες αυτές οι βελτιώσεις της ζωής της πόλης και των πολιτών συμβαδίζουν και με τις βελτιώσεις σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης: βελτίωση της οργάνωσης των δημοτικών υπηρεσιών, βελτίωση της προσέγγισης των αναγκών, των προβλημάτων και των μέσων επίλυσης, βελτίωση της ποιότητας των σχέσεων πολίτη-δήμου. Αξιζει δε να σημειωθεί ότι, πέρα από αυτά τα πλεονεκτήματα που έχουν αποτιμηθεί στην πράξη απο τις εμπειρικές εφαρμογές, η συμμετοχική δημοτική δημοκρατία έχει και έναν άμεσο παιδαγωγικό χαρακτήρα και ρόλο στην διάδοση και μετάδοση των Δημοκρατικών Αξιών και της Κουλτούρας του Διαλόγου. Και αυτός ο παιδαγωγικός ρόλος των Δημοκρατικών Αξιών είναι πολύτιμος και αναγκαίος. Διότι, ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες θετικής λειτουργίας της συμμετοχικής δημοκρατίας είναι η συνάφεια μεταξύ της Δημοκρατίας ως Ιδέα και Αξίες, της Δημοκρατίας ως Πράξη, Εφαρμογή και Υλοποίηση και της Δημοκρατίας ως Αποτέλεσμα συγκεκριμμένο και βιωμένο.
Επομένως, τα πλεονεκτήματα της συμμετοχικής δημοτικής δημοκρατίας έγκεινται όχι μόνο στην εναλλακτικότητα των μεθόδων της αλλά κύρια και πρωταρχικά στην ικανότητα των πρωταγωνιστών της να επιτύχουν αυτήν την πολυπόθητη συνάφεια μεταξύ Ιδέας, Πράξης και Αποτελέσματος.
Ποια είναι τα κλειδιά επιτυχίας της συμμετοχικής δημοκρατίας;
Η συμμετοχική δημοκρατία δεν επιβάλλεται από τις πολιτικές ηγεσίες αλλά αναδεικνύεται και οικοδομείται από τους ίδιους τους πολίτες. Αυτό είναι ένα από τα βασικότερα κύρια χαρακτηριστικά της συμμετοχικής δημοκρατίας αλλά και ένα από τα βασικότερα διακυβεύμβατα της επιτυχίας της ως Θεσμού. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Σημαίνει ότι ένα από τα βασικά κλειδιά επιτυχίας της συμμετοχικής δημοκρατίας είναι η οικειοποίηση από τους πολίτες - και όχι η επιβολή από τους πολιτικούς - των αξιών συλλογικής σκέψης και συλλογικής δράσης. Ο Αριστοτέλης, επίκαιρος όσο ποτέ, έλεγε ότι πολλά καθεστώτα που αυτοκηρρύσσονται δημοκρατικά είναι στην πράξη «δήθεν και κατ’επιφάνειαν». Ελεγε επίσης ότι καμία πολιτική δημοκρατική κοινότητα δεν οικοδομείται αν δεν υπάρχουν αυτοπεριορισμοί των προσωπικών φιλοδοξιών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Η ιδέα της συμμετοχικής δημοκρατίας είναι καταπληκτικά ελκυστική στα λόγια και στα χαρτιά αλλά η εφαρμογή στην πράξη και στην καθημερινότητα είναι απαιτητική και καθόλου αγγελική. Η αποτελεσματικότητα της συμμετοχικής δημοκρατίας στην πράξη δεν είναι επίσης καθόλου εξασφαλισμένη εκ των προτέρων αλλά διασφαλίζεται μέσα από συνεχή και αδιάλλειπτη προσπάθεια και αυτοπεριορισμό και εξαρτάται αποκλειστικά από την προσωπική και συλλογική ευθύνη των πολιτών. Εδώ θα πρέπει να διασαφηνίσουμε ότι η έννοια της ευθύνης δεν περιορίζεται στο «αναλαμβάνω τις συνέπειες των πράξεων και των επιλογών μου» αλλά ευθύνη σημαίνει «επιλέγω και πράττω κάνοντας ρήξη», ρήξη χωρίς συμβιβασμό και υποχώρηση ενάντια στους καταστροφικούς εχθρούς της συμμετοχικής δημοκρατίας, τον ατομικισμό, τον κερδοσκοπισμό, τον τεχνοκρατισμό, τον λαϊκισμό, τα πελατειακά συμφέροντα και τους γραφειοκρατικούς λαβύρινθους. Διότι τα εμπόδια της συμμετοχικής δημοκρατίας και του συμμετοχικού προυπολογισμού δεν είναι τόσο τεχνικο-οικονομικής φύσεως αλλά είναι περισσότερο συνυφασμένα με την κουλτούρα και τις συνήθειες, με τις ανθρώπινες συμπεριφορές και με τον τρόπο σκέψης, δράσης και οργάνωσης. Ομως, αυτά τα εμπόδια δεν διορθώνονται αλλά ξεριζώνονται με πράξη ευθύνης, δηλαδή με διαρκή πράξη-ρήξη που έχει να κάνει με ριζική αλλαγή συμπεριφοράς και κανόνων παιχνιδιού (Nikolopoulou Hélène, 2008 ; 2009 ; 2010 ; 2011). Αν δεν εξαλειφθούν αυτά τα εμπόδια, όσο καλοπροαίρετες και να είναι οι προθέσεις, ο εξαγγελλόμενος ενάρετος κύκλος της συμμετοχικής δημοκρατίας γρήγορα εκφυλίζεται σε φαύλο κύκλο συμμετοχικής αποτυχίας. Γιαυτό, η συμμετοχική δημοκρατία είναι υπόθεση όλων μας, αναπόσπαστα δεμένη με την πράξη ευθύνης μας για την βιώσιμη ανάπτυξη της πόλης μας και των θεσμών της. Και πρέπει να γίνει υπόθεση όλων μας γιατί η συμμετοχική δημοκρατία είναι το μόνο αντίδοτο στην άκρως συστημική κρίση που περνάμε, η οποία δεν είναι μόνο μια στενά εννοούμενη οικονομική κρίση αλλά μια πολύπλευρη και βαθιά κρίση Αξιών, Αλληλεγγύης και Συντροφικότητας. Και η εμπειρία έχει αποδείξει ότι, σε περιόδους κρίσης, όχι μόνο δεν υπάρχει φαταλισμός και ηττοπάθεια αλλά οι άνθρωποι και αλλάζουν, και οργανώνονται, και έρχονται πιό κοντά, και δημιουργούν μαζί, και αναλαμβάνουν ατομικά και από κοινού τις ευθύνες τους.
-- Η κ. Ελένη Νικολοπούλου, είναι Κοινωνιολόγος, Καθηγήτρια-Ερευνήτρια, Πανεπιστήμιο Λιλλ και Παρισιού Γαλλίας, Κέντρο Κοινωνικών Επιστημών Βορρά-Νότου (NRCS, Maroc), Κέντρο Μελετών Διεθνούς Ανάπτυξης και Κοινωνικο-Οικονομικών Κινημάτων (CEDIMES-Paris), Επιστημονική Σύμβουλος σε θέματα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Συμμετοχικής Δημοκρατίας
Η έννοια του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού στον χώρο της Τ.A και οι προοπτικές της: Η περίπτωση του Δήμου Κορυδαλλού
@Ανδρέας Αλεξόπουλος, Θεόδωρος Παπαηλίας, Κωνσταντίνος Γασπαρινάτος.
3ο Συνέδριο Διοικητικών Επιστημόνων, ΔIOIKHΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ: Ποιότητα, Αποτελεσματικότητα, Νομιμοποίηση, 8-10 Οκτωβρίου 2009 Ρέθυμνο
Η ανάγκη ενίσχυσης των συμμετοχικών διαδικασιών μοιάζει πλέον να αποτελεί κοινά αποδεκτή διαπίστωση, η οποία δεν περιορίζεται στις δυτικές κοινωνίες αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στον τρόπο λήψης των αποφάσεων, με μια διαφορετική μορφή, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την υλοποίηση επιτυχημένων πολιτικών σε όλα τα επίπεδα. Πρόκειται για σύνθετη διαδικασία, η οποία σχετίζεται με την ύπαρξη των κατάλληλων συνθηκών της υποδομής και ανωδομής του κοινωνικού ιστού.
Στόχος της παρουσίασης αυτής είναι μέσα από μια μελέτη περίπτωσης στον ελληνικό χώρο, αυτής του Δήμου Κορυδαλλού, να αναδείξει ορισμένες από τις προϋποθέσεις εφαρμογής του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού, τα κρίσιμα ζητήματα που προκύπτουν καθώς και τις ευρύτερες προοπτικές του.
Η Έννοια του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού
Ένας γενικός ορισμός που μπορεί να αποδοθεί σχετικά με την έννοια του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού (ΣΠ) είναι ότι αποτελεί διαδικασία συμμετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων φορέων της δημόσιας διοίκησης, που σχετίζονται με τους στόχους και την κατανομή τμήματος ή του συνόλου των οικονομικών πόρων σε τοπικό επίπεδο. Πιο αναλυτικές προσεγγίσεις που επιχειρήθηκαν μετά το 1980 προσδιορίζουν τον συμμετοχικό προϋπολογισμό ως μια ανοικτή, σε όλους τους πολίτες που επιθυμούν να συμμετάσχουν, διαδικασία η οποία προσιδιάζει με την άμεση και αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Περιλαμβάνει τη διαβούλευση, την αναδιανομή των πόρων προς όφελος των οικονομικά ασθενέστερων, ενώ αποτελεί μια αυτορυθμιζόμενη διαδικασία, όπου οι συμμετέχοντες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τόσο τους κανόνες που τη διέπουν όσο και τα κριτήρια κατανομής των πόρων . Σύντομη Ιστορική Αναδρομή Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός ως διαδικασία συναντάται αρχικώς το 1989 στο Porto Alegre της Βραζιλίας και έως το 1997 έχει διαδοθεί σε έναν μικρό αριθμό πόλεων, κυρίως της Βραζιλίας, αλλά και ορισμένων κρατών της Λατινικής Αμερικής. Σημαντική είναι η εξάπλωση του την επόμενη τριετία, κυρίως όμως στην Νότια Αμερική. Το διάστημα μετά το 2000 υιοθετείται ως πρακτική και σε άλλες ηπείρους.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός συναντάται ανεξαρτήτως του βαθμού αστικότητας, προσαρμοσμένος στις εκάστοτε ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής.
Ο Συμμετοχικός προϋπολογισμός στην Ευρώπη
Γαλλία
- Η εφαρμογή του ΣΠ σε αυτή τη χώρα συνδέθηκε με την προσπάθεια του χώρου της αριστεράς να αναδείξει νέες πρακτικές με συγγενές ιδεολογικό υπόβαθρο, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αποδυνάμωση την οποία υφίστατο μετά το 1990.
- Βασικό προσανατολισμό αποτέλεσε η ενίσχυση της δημόσιας διαχείρισης , η αντιμετώπιση των προβλημάτων κοινωνικής συνοχής και η ανάδειξη του ΣΠ ως μορφή συμμετοχικής δημοκρατίας και όχι απλής πολιτικής εγγύτητας
- Η Γερμανία αποτελεί ευρωπαϊκή χώρα με σημαντικό αριθμό εμπειριών σε ΣΠ. Οι ευρύτερες αλλαγές που συντελέστηκαν την τελευταία εικοσαετία (μετά την ενοποίηση) επέδρασαν και στην αναδιάρθρωση του αυτοδιοικητικού συστήματος πολλών από τα ομόσπονδα κράτη με την εισαγωγή νόμων που προωθούν τις συμμετοχικές διαδικασίες (όπως λαϊκές πρωτοβουλίες και τα δημοψηφίσματα.)
- Επίκεντρο της διαδικασίας του ΣΠ σε αυτή τη χώρα αποτελεί η ενημέρωση των πολιτών, η διαβούλευση με την τοπική κοινότητα και ο έλεγχος στην υλοποίηση.
- Ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός συναντάται κατά κύριο λόγο μετά το 2000 στις περιοχές της Καταλονίας και της Ανδαλουσίας παρουσιάζοντας μια ποικιλομορφία ως προς τη μορφή εφαρμογής του.
- Χαρακτηριστικό πλεονέκτημα το οποίο διακρίνει τις πρακτικές στην Ισπανία είναι η ισχυρή πολιτική βούληση των τοπικών αρχών για τη διοργάνωση συμμετοχικών διαδικασιών αυτής της μορφής.
- Παραδοσιακά στην Ιταλία συναντώνται από τη δεκαετία του 1960 συμμετοχικές διαδικασίες (όπως τα εργοστασιακά συμβούλια, τα εκπαιδευτικά συμβούλια)
- Από το 2000 στην πόλη της Ρώμης αποδόθηκε στα δημοτικά διαμερίσματα ορισμένος βαθμός αυτονομίας στη λήψη αποφάσεων που αφορούν ορισμένες κατηγορίες δαπανών και ένα άμεσα εκλεγόμενο πρόεδρο των εκτελεστικών συμβουλίων τους.
- Μετά το 2001, εκδηλώθηκε έντονο ενδιαφέρον για την εφαρμογή του ΣΠ, χωρίς όμως να μπορεί να θεωρηθεί ότι πήρε σημαντικές διαστάσεις, ενώ για τις περιπτώσεις που εφαρμόστηκε παρατηρήθηκε μια σημαντική ποικιλομορφία μεταξύ τους.
- Στον Ελληνικό χώρο εκτυλίσσεται μια σχετική συζήτηση στους κόλπους της αυτοδιοίκησης η οποία όμως βρίσκεται κυρίως σε θεωρητικό επίπεδο. Παρόλα αυτά, ορισμένοι Δήμοι όπως η Καισαριανή και η Ηλιούπολη έχουν εκδηλώσει εντονότερο ενδιαφέρον, παρουσιάζοντας ένα σχεδιασμό για την υλοποίηση της διαδικασίας του συμμετοχικού προϋπολογισμού.
- Η συμμετοχική διαδικασία στο Δήμο Κορυδαλλού αποσκοπούσε στη διαμόρφωση του ετήσιου τεχνικού προγράμματος, μέσω της οποίας σε μεγάλο βαθμό καθορίζεται και η κατανομή του προϋπολογισμού στα επιμέρους θεματικά πεδία δράσης του ΟΤΑ (όπως για παράδειγμα έργα περιβάλλοντος και πρασίνου, όμβρια, αντιπλημμυρικά, οδοποιία, αναπλάσεις, ηλεκτροφωτισμός, διαχείριση απορριμμάτων).
- Ο προγραμματισμός για την υλοποίηση, στο πλαίσιο του συμμετοχικού τεχνικού προγράμματος, προέβλεπε συνολικά 11 συναντήσεις, σε διάστημα μικρότερο του μηνός. Οι συναντήσεις αυτές είχαν γεωγραφικό (8 από αυτές) αλλά και θεματικό χαρακτήρα (οι υπόλοιπες 3). Ενέργειες Σχεδιασμού
- Αρχικός σχεδιασμός, αναφορικά με τα σημεία επιλογής των συναντήσεων. Βασικά κριτήρια επιλογής αποτέλεσαν η πυκνότητα του πληθυσμού αλλά και οι ιδιαιτερότητες που αντιμετώπιζαν κάποιες ενότητες
- Ενημέρωση του πληθυσμού σχετικά με τις συναντήσεις και την οργάνωση των δράσεων δημοσιότητας
- Διοργάνωση των συναντήσεων ως προς την προετοιμασία των επιλεγμένων χώρων
- Διαμόρφωση ενός μηχανισμού για την καταγραφή των αιτημάτων των δημοτών
- Επεξεργασία των στοιχείων προκειμένου να ληφθούν υπόψη στη διαμόρφωση του τεχνικού προγράμματος. Μεθοδολογία Υλοποίησης της Διαδικασίας
- Σύντομος Απολογισμός Δημάρχου σε σχέση με τις δεσμεύσεις και τις προτάσεις του προηγούμενου έτους
- Αναφορά για τις σχεδιαζόμενες δράσεις από τον Δήμαρχο
- Παρεμβάσεις των Δημοτών με παράλληλη καταγραφή τους από υπηρεσιακά στελέχη του Δήμου και τήρηση πρακτικών
- Παράλληλη διανομή ερωτηματολογίου κλειστού τύπου σε όλους τους συμμετέχοντες των συναντήσεων για τον καθορισμό των βασικών αξόνων προτεραιότητας
Αναφορικά με τη Διαδικασία
- Πέραν της βούλησης της Δημοτικής Αρχής, καθοριστικός ήταν ο υποστηρικτικός ρόλος των υπηρεσιών του Δήμου που συμμετείχαν στην οργάνωση και υλοποίησης της διαδικασίας και συγκεκριμένα : - το Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνιών, - η Διεύθυνση Μελετών και Κτηματολογίου, - το Τμήμα Έρευνας Ανάπτυξης και Προγραμματισμού
- Το κόστος υλοποίησης δράσεων (χωρίς να συμπεριλαμβάνεται το κόστος των διαθέσιμων ανθρωποωρών) ανήλθε σε 15.237€.
- Ο πληθυσμός που συμμετείχε στις συναντήσεις γεωγραφικού χαρακτήρα ήταν 645 άτομα με το βαθμό συμμετοχής ανά συνάντηση να διαφοροποιείται.
Τελική Σύνθεση
Ο ΣΠ αποτελεί μια δυναμική μορφή συμμετοχικής διαδικασίας η οποία διαμορφώνεται ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εκάστοτε φορέα που τον υλοποιεί αλλά και της ιδιαιτερότητες της τοπικής κοινότητας.
Πρόκειται για μια πολυσύνθετη διαδικασία που δεν σχετίζεται μόνο με την κατανομή των οικονομικών πόρων αλλά ουσιαστικά επηρεάζει τις βασικές στρατηγικές κατευθύνσεις του ΟΤΑ, ενώ ενισχύει τη διαφάνεια και την αμεσότητα. Βασική προϋπόθεση: ο συμμετοχικός προϋπολογισμός δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αντιμετωπιστεί ως επικοινωνιακός μηχανισμός που πρόσκαιρα θα ενισχύσει την εικόνα της Δημοτικής Αρχής.
Ουσιώδης επίσης προϋπόθεση για την υλοποίησή του αποτελεί η πραγματική βούληση και δέσμευση της Δημοτικής Αρχής αλλά και η δυνατότητά της να υποστηρίξει πρακτικά τις απαιτούμενες ενέργειες μέσω της διάθεσης των απαραίτητων οικονομικών αλλά και ανθρώπινων πόρων.
Παράλληλα, προκειμένου να επιτευχθεί η ουσιαστική συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στη διαδικασία, απαιτείται αντίστοιχη προσπάθεια αναφορικά με τη διοργάνωση δράσεων ενημέρωσης και πληροφόρησης από τη Δημοτική Αρχή, μέσω των οποίων, θα επιτραπεί η ανάπτυξη μιας σχέσης εμπιστοσύνης με την τοπική κοινότητα, βασισμένης στη διαφάνεια, το σεβασμό και την αξιοπιστία .
Η πλειοψηφία των εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης θα πρέπει να υιοθετήσει μια περισσότερο αποκεντρωτική φιλοσοφία σε τοπικό επίπεδο, αποδεχόμενη εντός ενός πλαισίου προϋποθέσεων, τη διοργάνωση αμεσότερων δημοκρατικών διαδικασιών, και εμπιστευόμενη σε μεγαλύτερο βαθμό τις τοπικές κοινωνίες και τη δυνατότητα συμμετοχής τους στη διαμόρφωση αποτελεσματικών τοπικών πολιτικών.
Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η ύπαρξη του κατάλληλου χρονικού διαστήματος προκειμένου η τοπική κοινωνία να εξοικειωθεί με τη διαδικασία και να συμμετάσχει χωρίς αγκυλώσεις (τοπικισμούς, κομματισμό, μικροσυμφέροντα κλπ).
Οι νέες τεχνολογίες (Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών) είναι δυνατόν να συνδράμουν καθοριστικά τόσο ως προς την άμεση πρόσβαση στη διαθέσιμη πληροφορία όσο και ως μέσο έκφρασης των πολιτών.
Γεγονός που δημιουργεί προβληματισμούς, αποτελεί ο τρόπος διεύρυνσης της βάσης των ενεργοποιημένων ανεξάρτητων πολιτών, οι οποίοι θα συμμετάσχουν στη διαδικασία προκειμένου να αποφευχθεί η αλλοίωση της διαδικασίας από την παρουσία ομάδων ειδικών συμφερόντων.
Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει επίσης να γίνει στην έλλειψη σχετικής κουλτούρας αναφορικά με τη συμμετοχή σε τέτοιου τύπου διαδικασίες από την πλευρά της τοπικής κοινωνίας. Η διαμόρφωση της κουλτούρας αυτής συνδέεται εν πολύς τόσο με την ευρύτερη στάση παθητικοποίησης, βασικού χαρακτηριστικού της σύγχρονης κοινωνίας, όσο και με την απογοήτευση από εμπειρίες του παρελθόντος που λειτουργούν απαξιωτικά τόσο ως προς τον ίδιο το θεσμό όσο και προς τα πρόσωπά που τον εκπροσωπούν.
Προβλήματα προκαλεί επίσης το ευρύτερο πλαίσιο ελέγχου (κυρίως σε οικονομικό επίπεδο) το οποίο ασκείται στους ελληνικούς ΟΤΑ από ευρύτερους φορείς του δημοσίου όπως το ελεγκτικό συνέδριο και οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό δεν εμφανίζονται διατεθειμένοι να εγκρίνουν δαπάνες για τέτοιου είδους δράσεις θεωρώντας τις μη σύννομες.
Ιδέες και Προτάσεις σχετικά με το ‘πείραμα’ του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού , του Γιάννη Θεοδωρίδη
Ιδέες και Προτάσεις σχετικά με το ‘πείραμα’ του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού του Γιάννη Θεοδωρίδη, Αν. Καθηγητή Παν. Πειραιά.
Ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός (ΣΠ) εξ’ ορισμού στοχεύει στη διαφάνεια των πράξεων του Δημοσίου, τη λογοδοσία του Δημοσίου απέναντι στον πολίτη, τη συμμετοχή του πολίτη στις αποφάσεις. Από την άλλη πλευρά, ο ΣΠ εμπλέκει ένα μεγάλο αριθμό πηγών δράσης και παραγωγής δεδομένων, οι οποίες δεν έχουν την κουλτούρα της διαλειτουργικότητας και της ανταλλαγής πληροφορίας. Άρα, είναι προφανές ότι αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση στον τομέα της Ανοικτής Διακυβέρνησης (open government) και, ως τέτοια, πρέπει να αντιμετωπιστεί. Οι διαστάσεις του εγχειρήματος της υλοποίησης και παρακολούθησης ΣΠ και μάλιστα σε Εθνικό επίπεδο (κρατικός προϋπολογισμός 2010) είναι πολύπλευρες. Ενδεικτικά:
- Πολλαπλότητα πηγών και προορισμών – Τα (προβλεπόμενα) έσοδα του κράτους προέρχονται από πολλές πηγές. Αντίστοιχα, τα (προβλεπόμενα) έξοδα του κράτους δρομολογούνται προς πολλούς προορισμούς.
- Κωδικοποίηση – Οι κωδικοί, τόσο των εσόδων όσο και των εξόδων, ακολουθούν ad hoc μορφή, ενώ είναι προφανής η απουσία μιας πλούσιας ιεραρχίας (ή, καλύτερα, οντολογίας).
- Γεωγραφική και χρονική διάσταση - Από τη φύση του κρατικού προϋπολογισμού, σοβαρό ρόλο παίζει η χωρική / γεωγραφική διάσταση (περιφέρειες, νομοί κοκ.) και η χρονική διάσταση (σε επίπεδο μήνα, τριμήνου κοκ.)
- Παρακολούθηση προϋπολογισμού - Προϋπολογισμός χωρίς παρακολούθηση της εκτέλεσής του είναι κενό γράμμα. Άρα, τα πραγματικά έσοδα / έξοδα του κράτους πρέπει να καταγράφονται όσο το δυνατό πιο πιστά και όσο πιο κοντά γίνεται σε πραγματικό χρόνο.
- Εμφάνιση και ανάλυση στοιχείων – Η παρακολούθηση του προϋπολογισμού αποτελεί ουσιαστικά ανάλυση και ‘δεύτερη ανάγνωση’ των πραγματικών εσόδων / εξόδων. Αυτή η ανάλυση μπορεί να είναι σε διαφορετικά επίπεδα, από πολύ αφαιρετικό (για αποφάσεις στρατηγικού επιπέδου) μέχρι πολύ λεπτομερές (για στατιστική επεξεργασία και ανάλυση).
ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Πολλαπλότητα πηγών και προορισμών
Το πρόβλημα: Το μεγάλο πλήθος πηγών (εσόδων) και προορισμών (εξόδων) καθιστά τεχνικά το ΣΠ ένα πληροφοριακό σύστημα, η επιτυχία του οποίου στηρίζεται στην αρμονική συνεργασία του με άλλα συστήματα επιμέρους τομέων (taxis, ΟΠΣ νοσοκομείων κλπ.). Προτάσεις: (α) Σε πρώτο χρόνο, ‘χαρτογράφηση’ του συνόλου των πληροφοριακών συστημάτων που μπορούν να συνεισφέρουν με στοιχεία στο σύστημα του ΣΠ και καταγραφή των ροών εισόδου / εξόδου στο ΣΠ. (β) Σε δεύτερο χρόνο, επίτευξη διαλειτουργικότητας (interoperability) μεταξύ των συστημάτων, ώστε να γίνεται αυτόματα η ανταλλαγή της απαρίτητης πληροφορίας.
2. Κωδικοποίηση
Το πρόβλημα: Τόσο τα έσοδα όσο και τα έξοδα που εμπλέκονται στο ΣΠ είναι κωδικοποιημένα χωρίς ενιαίο τρόπο (ο οποίος κι αν ακόμη υπάρχει, καταστρατηγείται). Σε ένα πληροφοριακό σύστημα, κακή κωδικοποίηση σημαίνει φτωχή λειτουργικότητα και αποδοτικότητα. Προτάσεις: (α) Σε πρώτο χρόνο, καταγραφή των επιμέρους κωδικοποιήσεων και προσπάθεια απεικόνισής τους σε ένα κοινό σύστημα. (β) Σε δεύτερο χρόνο, σύνταξη μιας οντολογίας (πρακτικά, μιας πλούσιας ιεραρχίας) που θα αποτελεί το ενιαίο σύστημα κωδικοποίησης.
3. Γεωγραφική και χρονική διάσταση
Το πρόβλημα: Εκ των πραγμάτων, ο ΣΠ είναι κατακερματισμένος χωρικά και χρονικά. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο ΣΠ ‘σπάει’ σε πολλούς ‘μικρούς’ ΣΠ, που ο καθένας προχωρά με το δικό του ρυθμό. Προτάσεις: (α) Εξ΄ αρχής, σχεδίαση του ΣΠ με ξεκάθαρη τη γεωγραφική (π.χ. σε επίπεδο περιφερειών) και τη χρονική (π.χ. σε επίπεδο τριμήνου) διάσταση. (β) Πρόβλεψη ώστε η ενδεχόμενη καθυστέρηση στην παρακολούθηση ενός ‘μικρού’ ΣΠ (π.χ. λόγω έλλειψης πληροφορίας) να μην αποτελεί τροχοπέδη για το συνολικό ΣΠ.
4. Παρακολούθηση προϋπολογισμού
Το πρόβλημα: Η απόκλιση από τον αρχικό προϋπολογισμό (σε οποιοδήποτε επίπεδο, γεωγραφικό, χρονικό, συγκεκριμένου κωδικού, κοκ.) πρέπει να γίνεται αντιληπτή το συντομότερο δυνατό, ώστε να υπάρχει χρόνος για ενέργειες ανάκαμψης. Προτάσεις: Το πρόβλημα δεν είναι αυτόνομο, αλλά αποτελεί συνδυασμό των ανωτέρω προβλημάτων 2.1-2.2. Η επίλυση των παραπάνω θα δώσει λύση και στο συγκεκριμένο. Πάντως είναι απαραίτητη η ενσωμάτωση ή τουλάχιστον η online σύνδεση του συστήματος του ΣΠ με αυτό του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους ώστε το πρώτο να λαμβάνει άμεσα γνώση των σχετικών κινήσεων του δεύτερου.
5. Εμφάνιση και ανάλυση στοιχείων
Το πρόβλημα: Διαφορετικοί χρήστες του ΣΠ έχουν ανάγκη διαφορετικής αντιμετώπισης (personalization). Προτάσεις: Η εμφάνιση και ανάλυση των στοιχείων του προϋπολογισμού μπορεί να γίνει σε πολλά επίπεδα, ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες των χρηστών του. Για παράδειγμα, ο απλός πολίτης θέλει να βλέπει «πού πηγαίνουν τα χρήματά του» (σε πρώτη φάση, γιατί σε επόμενη φάση θα πρέπει να του δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής στις αποφάσεις, όπως ορίζει ο πραγματικός ΣΠ). Από την άλλη πλευρά, ένας αναλυτής των οικονομικών στοιχείων θα πρέπει να έχει στη διάθεσή του όλα τα στοιχεία, ώστε να κάνει πολυδιάστατη ανάλυση (ως προς τη χωρική διάσταση, τη χρονική διάσταση, ανά κωδικό, ανά φορέα κοκ.). Τέλος, σε πολύ αφαιρετικό επίπεδο, ο πολιτικός επικεφαλής θα θέλει να έχει συνοπτική πληροφόρηση σε μορφή KPI’s (Key Performance Indicators – ως ποσοστό απόκλισης της πραγματικής κατάστασης από ένα προκαθορισμένο στόχο) για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων. Το ίδιο όμως χρειάζεται και ένας εκπρόσωπος του τύπου για τις ανάγκες τις ενημέρωσης. Συμπερασματικά, το εγχείρημα της υλοποίησης και παρακολούθησης Συμμετοχικού Προϋπολογισμού (ΣΠ) σε Εθνικό επίπεδο, με αφετηρία τον κρατικό προϋπολογισμό 2010, αποτελεί πρόκληση στον τομέα της Ανοικτής Διακυβέρνησης. Στην πορεία υλοποίησής του θα επηρεάσει και θα βελτιώσει πολλές δομές της κρατικής γραφειοκρατείας.
Άρα, είναι ένα ‘στοίχημα’ που πρέπει να κερδηθεί
Συμμετοχή, συμμετοχή, συμμετοχή...
ΑπάντησηΔιαγραφήΑντί για.... ανάπτυξη, ανάπτυξη, ανάπτυξη :P